Gece aniden uyanıyorsunuz. Odanızı görüyorsunuz, farkındalık yerinde. Fakat vücudunuz hareket etmiyor, nefesiniz daralıyor ve sesiniz çıkmıyor. Birçok kişinin korkuyla anlattığı bu durumun tıptaki adı uyku felci. Halk arasında “karabasan” olarak bilinen bu tablo gizemli bir olay değil; uykunun belirli evrelerinde ortaya çıkan geçici bir sinir sistemi durumu. Uzmanlar, bu şikayetin bazı kişilerde uyku apnesi gibi ciddi uyku bozukluklarıyla birlikte de görülebileceğine dikkat çekiyor.
Uyku felci nedir?
Uyku felci, uykuya dalarken ya da uyanırken kısa süreli hareket ve konuşma kilitlenmesi ile ortaya çıkar. Kişi bilinç olarak uyanıktır ancak bedenini hareket ettiremez. Bu sırada göğüste baskı, nefes alamama hissi ve odada bir varlık algısı gibi canlı halüsinasyonlar da yaşanabilir. Durum, REM uykusunda doğal olarak oluşan kas gevşemesinin, uyanıklık bilinciyle çakışması sonucu ortaya çıkar.
Tehlikeli mi?
Korkutucu olmasına rağmen uyku felci çoğu zaman hayati risk oluşturmaz ve birkaç dakika içinde kendiliğinden geçer. Ancak sık tekrar ediyorsa ya da nefes durması gibi şikayetler eşlik ediyorsa altta yatan başka bir uyku bozukluğunu işaret edebilir.
Uyku felci nasıl önlenir, nasıl geçer?
Basit yaşam düzenlemeleri birçok kişide yeterli olur:
• düzenli uyku saatleri oluşturmak
• her gün aynı saatte yatıp kalkmak
• sırtüstü yerine yan yatmayı denemek
• kafein ve nikotini akşam saatlerinde azaltmak
• yatmadan önce ekran ve parlak ışıklardan uzak durmak
• stres dönemlerinde gevşeme egzersizleri yapmak
Atak sırasında küçük bir kas grubunu oynatmaya odaklanmak ve nefese ritim vermek kilidin çözülmesini kolaylaştırabilir.
⸻
😴 Bu belirtiler varsa uyku apnesi de düşünülebilir
Uyku felci bazı kişilerde obstrüktif uyku apnesi ile birlikte görülür. Uyku apnesinde, uyku sırasında nefes tekrar tekrar durur, beyin alarm verir ve kişi sık sık uyanır. Bu ani uyanışlar REM dönemine denk geldiğinde uyku felci yaşanabilir.
Aşağıdaki belirtiler varsa yalnızca “karabasan” deyip geçmemek öneriliyor:
• yüksek sesle horlama
• uykuda nefesin durması (eş ya da aile tarafından fark edilmesi)
• boğulma hissiyle uyanma
• sabah baş ağrısı
• gün içinde yoğun uyku hali ve yorgunluk
• dikkat dağınıklığı ve unutkanlık
• gece sık idrara kalkma
• kilo fazlalığı ve kalın boyun yapısı
Bu durumda göğüs hastalıkları, kulak burun boğaz veya nöroloji uzmanına başvurulması ve gerekirse uyku testi (polisomnografi) yapılması öneriliyor.
⸻
🩺 Ne zaman doktora gidilmeli?
• uyku felci haftada birkaç kez tekrarlıyorsa
• gündüz aşırı uyku hali ve unutkanlık varsa
• horlama ve nefes durması şikayeti eşlik ediyorsa
• panik ve yoğun kaygı yaşanıyorsa
Uzmanlar, tedavi edilmeyen uyku apnesinin kalp damar hastalığı, tansiyon ve ritim bozuklukları riskini artırabileceğini hatırlatıyor.
