Kreatinin nedir?
Kreatinin, kas dokusunda enerji üretimi sırasında ortaya çıkan atık bir maddedir. Sağlıklı bireylerde böbrekler tarafından süzülerek idrarla vücuttan atılır. Bu nedenle kandaki kreatinin düzeyi:
• böbreklerin süzme kapasitesi
• böbrek fonksiyonundaki bozulma riski
hakkında önemli bilgiler verir.
⸻
Kreatinin yüksekliği ne anlama gelir?
Kreatinin yüksekliği çoğunlukla böbrek fonksiyonlarının azaldığını düşündürür. En sık nedenler:
• kronik böbrek hastalığı
• akut böbrek yetmezliği
• diyabet ve hipertansiyona bağlı böbrek hasarı
• uzun süreli ağrı kesici ve bazı ilaç kullanımı
• susuz kalma (dehidratasyon)
• idrar yolu tıkanıklıkları
Daha nadiren:
• rabdomiyoliz (kas yıkımı)
• ağır enfeksiyonlar
• kalp yetmezliği
kreatinin yüksekliğine eşlik edebilir.
Kreatinin yüksekliğinin derecesi tek başına hastalığın ciddiyetini göstermez. En doğru değerlendirme, eGFR ve idrar tahlili gibi testlerle birlikte yapılır.
⸻
Kreatinin düşüklüğü ne anlama gelir?
Kreatinin düşüklüğü genellikle klinik açıdan yükseklik kadar önemli değildir ve şu durumlarda görülebilir:
• düşük kas kütlesi
• ileri yaş
• ağır ve uzun süreli açlık
• gebelik
• ciddi kilo kaybı
• bazı kas hastalıkları
Sporda aşırı zayıflayan veya uzun süre yatakta kalan kişilerde de kreatinin düşük görülebilir.
⸻
Normal kreatinin değerleri nelerdir?
Referans aralıkları yaş, cinsiyet ve kas kütlesine göre değişebilir. Genel olarak:
• kadınlarda: 0.5–0.9 mg/dL
• erkeklerde: 0.7–1.2 mg/dL
çevresinde kabul edilir.
Kas kütlesi yüksek sporcularda kreatinin “normalden biraz yüksek” olabilir. Bu durum her zaman böbrek hastalığı anlamına gelmez.
⸻
Kreatinin yüksekse ne yapmalı?
Uzmanların önerileri:
• bol sıvı tüketimini ihmal etmeyin
• doktor önermedikçe ağrı kesici ve bitkisel ürün kullanmayın
• eşlik eden hastalıklar (şeker, hipertansiyon) için düzenli takip olun
• düzenli kan basıncı ve idrar tahlili yaptırın
• nefroloji veya dahiliye uzmanına başvurun
Kendi kendine ilaç başlamak veya bırakmak önerilmez.
⸻
Hangi belirtiler acil uyarıdır?
Aşağıdaki belirtilerde gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir:
• bacaklarda ve yüzde şişlik
• idrar miktarında belirgin azalma
• köpüklü idrar
• nefes darlığı
• şiddetli halsizlik ve bulantı
• göğüs veya sırt ağrısı
Bu belirtiler böbrek fonksiyonlarında ciddi bozulmaya işaret edebilir.
Son söz
Kreatinin yüksekliği ve düşüklüğü tek başına tanı koydurmaz. Ancak böbrek sağlığının önemli bir göstergesi olduğu için sonuçların doktor değerlendirmesi ve diğer testlerle birlikte yorumlanması büyük önem taşır.
