Akıllı telefonlardan gelen bildirimler, sosyal medya akışı ve sürekli çevrimiçi olma hali, günümüzün en yoğun zihinsel dikkat dağıtıcıları arasında sayılıyor. Yeni yayımlanan bilimsel bir çalışma, mobil internet kullanımını kısa süreli kısıtlamanın dikkat ve ruh hali üzerinde gözle görülür iyileşme sağlayabildiğini ortaya koyuyor.
PNAS Nexus dergisinde yayımlanan randomize kontrollü bir araştırmada, katılımcıların akıllı telefonlarındaki mobil internet erişimini iki hafta süreyle kapatmaları istenerek sonuçlar değerlendirildi. Çalışmada internet tamamen bırakılmadı; katılımcılar bilgisayar üzerinden internete girebildi, arama ve SMS gibi temel telefon özelliklerini kullanmaya devam etti. Bu sayede özellikle “sürekli çevrimiçi” olma durumunun etkileri incelendi.
Araştırmanın bulgularına göre, mobil interneti geçici olarak kapatan grupta sürdürülebilir dikkat testlerinde belirgin iyileşme ve ruh haline ilişkin öznel değerlendirmelerde olumlu değişim gözlendi. Bazı ölçümlerde performansın, daha genç yaş gruplarında görülen sonuçlara yaklaştığı bildirildi. Bununla birlikte araştırmacılar, bu etkilerin herkes için aynı düzeyde olmayabileceğini ve tüm bilişsel alanlara genellenmemesi gerektiğini vurguladı.
Bilim insanlarına göre faydanın temelinde, akıllı telefonların sunduğu sürekli bildirim, kaydırma ve çoklu görev baskısının azalması bulunuyor. Özellikle sosyal medya ve anlık bildirim yoğunluğu düşürüldüğünde, beynin “sürekli dikkat modundan” çıkıp daha derin odaklanmaya geçebildiği belirtiliyor.
Uzmanlar, bu bulguların “kesin çözüm” ya da tıbbi tedavi alternatifi olarak değil, dikkat ve zihinsel yükle başa çıkma stratejilerinden biri olarak değerlendirilmesi gerektiğini ifade ediyor. Çalışma ayrıca mobil internetin tamamen bırakılmasını değil, dönemsel ve kontrollü kısıtlama gibi dengeli yaklaşımları tartışmaya açıyor.
Çalışmanın dayandığı bilimsel yayınlardan bazıları:
-
Castelo N. & Kushlev K., mobil internet kısıtlamasının dikkat ve iyi oluş üzerindeki etkileri (PNAS Nexus, 2025)
-
Ophir, Nass ve çalışma arkadaşlarının çoklu görev ve dikkat performansı üzerine araştırmaları
-
Przybylski ve ekibinin dijital iyi oluş ve akıllı telefon kullanım alışkanlıkları ile ilgili çalışmaları
Bu sonuçlar, özellikle iş ve eğitim yaşamında yoğun dikkat gerektiren kişiler için dijital alışkanlıkların gözden geçirilmesi gerektiğini düşündürüyor. Gün içinde kısa çevrimdışı dönemler planlamak, mobil internet bildirimlerini sınırlandırmak ve telefon kullanımını bilinçli hale getirmek, bazı kişilerde odaklanmayı destekleyebilecek basit adımlar arasında gösteriliyor.
