Covid 19'un kökeni araştırılıyor

Çin'de bir ay süren bir araştırma görevinin ardından, Covid-19 salgınının kökenini araştıran Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ekibi, virüsün muhtemelen yarasalarda ortaya çıktığı ve insanlara hayvan yoluyla geçtiği sonucuna vardı. Ancak SARS-CoV-2'nin ilk enfekte kişilere ne zaman, nerede ve nasıl bulaştığına dair bazı sorular cevapsız kaldı.

DSÖ ekibi, önümüzdeki hafta yayınlanması beklenen bulgular raporunu sonlandırırken, Nature dergisi, araştırmacılarla görüşme yaptı.

Virüs, bilinen ilk vakalardan önce Wuhan'da dolaşıyor muydu?

Virüsün kökenini tespit edebilmek için, insanlarda ilk vakaların tam olarak ne zaman meydana geldiğinin açıklanabilmesi gerekiyor.

Cenevre DSÖ'de Gıda Güvenliği Bilimcisi Peter Ben Embarek, Covid-19'a sahip olduğu bilinen ilk kişinin yakın zamanda seyahat geçmişi olmayan ve 8 Aralık 2019'da semptom göstermeye başlayan bir ofis çalışanı olduğunu belirlediğini duyurdu.

Araştırmayı yürüten Embarek, “Virüs muhtemelen bundan önce şehirde yayılmıştı, çünkü o ayın sonlarına doğru artık iyice yerleşmişti” açıklamasında bulundu.

Buna rağmen, virüsün daha erken yayılıp yayılmadığına dair kanıtlar henüz kesin değil. Çin'deki araştırmacılar, Ekim ve Aralık 2019 arasında Wuhan'daki hastanelerden gelen hasta raporlarına ilişkin kapsamlı bir anket yaparak Covid-19 semptomları olan 100'den az kişiyi tespit ettiler. Ardından, SARS-CoV-2 ile geçmiş enfeksiyondan kaynaklanan antikorlar için bu kişilerin 67'sinin kanını test ettiler, ancak bir sonuç elde edilemedi. Bu, Aralık ayından önce büyük bir enfeksiyon kümesinin olmadığını veya çevredeki “Hubei” eyaletinde ölümlerde olağandışı bir artış olmadığını gösteriyor.

Avustralya, Sidney'deki New South Wales Sağlık Patolojisi’nde Tıbbi Virolog Dominic Dwyer, Çin'deki bilim insanlarının şu anda Wuhan Kan Merkezi'nde ve Çin'in diğer bölgelerinde bulunan arşivlenmiş yaklaşık 200.000 örnekte geçmiş enfeksiyon kanıtlarını aramaları gerektiğini söylüyor. Bu, virüsün Aralık 2019'dan önce sadece sağlık tesislerine gidenler arasında değil, Çin'deki genel nüfusta yayılıp yayılmadığını gösterecekti.

DSÖ soruşturmasına dahil olmayan bazı bilim insanları, Çin'in güneyindeki Guangzhou'da pandemiden bir yıl öncesine kadar alınan kan bankası örneklerine baktılar. Buna göre, SARS-CoV-2'nin yakın akrabaları, güney Çin'deki yarasalar ve pangolinlerde bulundu.

Virüs, Aralık 2019'dan önce Çin'in dışındaki insanlarda mı yayılmıştı?

Daha önce, Avrupa'daki araştırmacılar, Kasım 2019'dan itibaren kan bankalarında alınan örneklerde SARS-CoV-2'ye karşı antikor bulduklarını bildirmişti.

Ben Embarek, bunun virüsün Avrupa'da ortaya çıktığını önermediğini, ancak bilinen ilk vakalardan önce Wuhan'da yayıldığı fikrini desteklediğini söylüyor. O zamanlar Wuhan, tüm ülkelere günlük olarak doğrudan uçuşları olan uluslararası bir şehirdi. Embarek, “Virüs Wuhan'da dolaşıyor olsaydı, gezginler aracılığıyla dünyanın diğer bölgelerine kolayca getirilebilir ve farklı bölgelerde fark edilmeden tekrar dolaşabilirdi” diyor.

Wuhan pazarının rolü neydi?

Araştırmacılar bunun, tipik olarak canlı hayvan satan 'ıslak pazarlarda' yiyecek olarak satılan vahşi bir tür olabileceğini düşünüyor. Salgının başlarında, araştırmacılar Wuhan'daki Huanan Deniz Ürünleri Pazarı'na yerleştiler, çünkü taze ve dondurulmuş hayvanlar satıyordu ve ilk enfeksiyonların çoğu onu ziyaret eden kişilerdeydi. Ancak, pazarla ilişkili olmayan diğer erken vakalar da bulundu.

Yine de, salgının başlangıcında enfekte olan çok sayıda insanın et ve hayvanlara maruz kaldığı tek yer Wuhan’daki pazar. Nairobi'deki Uluslararası Hayvancılık Araştırma Enstitüsü'nde çevre ve gıda güvenliği araştırmacıs, DSÖ ekip üyesi Hung Nguyen-Viet, virüsün piyasaya nasıl girdiğini ve bir hayvan üzerinde olup olmadığını belirlemenin önemli olduğunu söylüyor.

Nguyen-Viet, virüsü güney Çin'deki çiftliklerden pazara taşıyabilecek vahşi veya çiftlikte yaban hayvanları satan on tezgah belirlediğini söyledi.

New York City'deki kar amacı gütmeyen araştırma kuruluşu Ecohealth Alliance'ın başkanı olan DSÖ ekip üyesi Peter Daszak, diğer Wuhan pazarlarında hangi hayvanların satıldığını bilmek istiyor. Daszak, ekibin Covid-19'a sahip olduğu bilinen ilk kişiyle görüştüğünde, ebeveynlerinin yerel bir ıslak pazarı ziyaret ettiğinden bahsettiğini açıkladı.

Dondurulmuş vahşi hayvan etinin virüsün yayılmasında rolü var mıydı?

Dünya Sağlık Örgütü ekibi, virüsün büyük olasılıkla canlı hayvanlardan insanlara sıçradığı sonucuna vardı, ancak Ben Embarek, virüsün Huanan pazarına güney Çin'deki çiftliklerdeki enfekte dondurulmuş vahşi hayvanlar yoluyla girmesinin ve ardından bir salgına yol açmasının mümkün olduğunu söylüyor.

Daszak, piyasada satılan donmuş porsukların virüsü taşıyıp taşımadığının araştırılması gerektiğini vurguluyor. "Bunlar sadece plastik bir paketteki küp etler değil, piyasada derileri soyulmuş karkaslardı" diyor.

Virüs, pandemiden önce Çin'deki hayvanlarda bulunuyor muydu?

Virüsün insanlara hangi hayvandan geçtiğini belirlemek için, araştırmacıların o türdeki virüse ilişkin kanıt bulması gerekiyor. Çin'deki araştırmacılar, 2019 ve 2020'de yaklaşık 30.000 yabani, çiftlikte ve evcil hayvanı test ettiler ancak Mart 2020'de Wuhan'daki bazı kediler dışında aktif veya geçmiş SARS-CoV-2 enfeksiyonuna dair hiçbir kanıt bulamadılar.

Ben Embarek, bu anketlerin Çin'in genel hayvan popülasyonunu temsil etmediğini ve özellikle yaban hayatı çiftliklerinde çok daha fazla hayvanın enfeksiyon izleri açısından test edilmesi gerektiğini söyledi. Daszak ise, "Yapılan test miktarı hiçbir şekilde vahşi yaşam çiftliklerinin virüsü taşımadığını söylemek için yeterli değil" diyor.

Daszak, Aralık ayında Wuhan'da salgının patlak vermesinin, virüsün muhtemelen bir kez yaban hayatı ticareti yoluyla ortaya çıktığını gösterdiğini söylüyor. Gelecekteki testlerin, çiftlikteki vahşi hayvanlara odaklanılması gerektiğini söylüyor.