Uzmanlara göre ALP yüksekliği çoğunlukla karaciğer ve safra yolu tıkanıklıkları ile kemik hastalıklarıyla ilişkiliyken, düşüklük beslenme yetersizliği ve bazı hormon bozukluklarında görülebilir.
ALP (Alkalen Fosfataz) nedir?
ALP, başta şu dokularda bulunan bir enzimdir:
• karaciğer
• safra yolları
• kemik dokusu
• bağırsak ve böbrekler
Kandaki ALP düzeyi özellikle:
• karaciğer ve safra yolu hastalıklarında
• kemik hastalıklarında
değerli bir laboratuvar göstergesidir. Tek başına tanı koydurmaz; diğer testler ve klinik bulgularla birlikte değerlendirilir.
ALP yüksekliği ne anlama gelir?
ALP yüksekliği en sık şu durumlarla ilişkilidir:
• safra yolu tıkanıklıkları
• hepatit ve karaciğer hastalıkları
• karaciğer yağlanması
• kemik kırıkları ve hızlı kemik dönüşümü
• çocuk ve ergenlikte büyüme dönemleri
• hamilelik
• bazı ilaç kullanımları
Daha nadir olarak:
• kemik tümörleri
• D vitamini eksikliği sonucu gelişen raşitizm/osteomalazi
gibi hastalıklarda da ALP yüksekliği görülebilir.
Uzmanlar, özellikle ani gelişen sarılık, koyu renkli idrar, dışkı renginde açılma, şiddetli karın ağrısı gibi belirtiler varsa vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmasını öneriyor.
ALP düşüklüğü ne anlama gelir?
ALP düşüklüğü daha nadir görülür ve şu durumlarda ortaya çıkabilir:
• yetersiz beslenme ve protein eksikliği
• çinko ve magnezyum eksikliği
• hipotiroidi (tiroit hormon düşüklüğü)
• ağır kansızlıklar
• bazı nadir genetik hastalıklar
Kontrolsüz ve uzun süreli aşırı D vitamini ve B6 takviyesi de zaman zaman ALP düşüklüğüne yol açabilir.
Normal ALP değeri nedir?
Referans aralığı laboratuvara ve yaşa göre değişir. Genel olarak:
• yetişkinlerde yaklaşık 45–120 IU/L
aralığı normal kabul edilebilir. Çocukluk ve ergenlik döneminde kemik büyümesi nedeniyle değerler daha yüksek olabilir.
ALP yüksekliği ve düşüklüğünde neler yapılmalı?
Yapılması önerilenler
• sonucu yalnızca tek başına yorumlamayın
• ALT, AST, GGT, bilirubin ve kalsiyum gibi diğer testlerle birlikte değerlendirin
• doktor önerisi olmadan ilaç ve takviye başlatmayın
• kronik hastalık ve ilaç listenizi hekiminizle paylaşın
Yaşam tarzı önerileri
• dengeli beslenme
• alkol tüketimini kısıtlama
• gereksiz takviye kullanımından kaçınma
• karaciğer dostu yaşam alışkanlıkları (hareket, sağlıklı kilo)
Ne zaman doktora başvurmalı?
Şu belirtiler varsa gecikmeden başvuru önerilir:
• sarılık
• şiddetli karın ağrısı veya omuz altına vuran ağrı
• koyu idrar, açık renk dışkı
• açıklanamayan kemik ağrısı ve kırıklar
• halsizlik, iştahsızlık ve kilo kaybı
Son söz
ALP yüksekliği veya düşüklüğü tek başına hastalık anlamına gelmeyebilir. Ancak karaciğer, safra yolları ve kemik sağlığının önemli bir göstergesi olduğundan, sonuçların hekim tarafından klinik muayene ile birlikte değerlendirilmesi gerekir.
