Kreatin kinaz (CK) nedir?
Kreatin kinaz, en çok şu dokularda bulunur:
• iskelet kası
• kalp kası
• beyin dokusu
Kas hücrelerinde hasar veya yıkım olduğunda CK kana geçer ve kanda ölçülen değeri yükselir. Bu nedenle CK, özellikle:
• kas hastalıkları
• kalp kası hasarı
• yoğun egzersiz sonrası kas zedelenmesi
gibi durumlarda önemli bir biyokimyasal göstergedir.
CK’nin alt fraksiyonları da vardır:
• CK-MM: iskelet kası kaynaklı
• CK-MB: kalp kası ile ilişkili
• CK-BB: beyin kaynaklı, nadirdir
⸻
CK yüksekliği ne anlama gelir?
CK yüksekliği en sık şu nedenlerle görülür:
• yoğun ve alışılmadık egzersiz
• ağır fiziksel iş
• kas ezilmesi, travma ve cerrahi
• kas hastalıkları (miyozit vb.)
• epilepsi nöbeti
• hipotiroidi
• bazı ilaçlar (özellikle statin grubu kolesterol ilaçları)
Daha ciddi durumlarda:
• kalp krizi
• rabdomiyoliz (kas dokusunun yaygın yıkımı)
CK değerleri oldukça yükselir ve tıbbi acil durum kabul edilebilir.
CK yüksekliği her zaman kalp krizi anlamına gelmez; yorum CK-MB, troponin ve EKG ile birlikte yapılmalıdır.
⸻
CK düşüklüğü ne anlama gelir?
CK düşüklüğü genellikle klinik açıdan önemli değildir ve şu durumlarda görülebilir:
• düşük kas kütlesi
• ileri yaş
• hareketsiz yaşam
• uzun süreli yatak istirahati
• bazı nadir genetik enzim eksiklikleri
Tek başına düşük CK, çoğu zaman hastalık göstergesi değildir.
⸻
Normal CK değeri nedir?
Referans aralıkları laboratuvara, yaşa ve cinsiyete göre değişebilir. Genel olarak:
• kadınlarda: 26–140 U/L
• erkeklerde: 38–174 U/L
Kas kütlesi yüksek sporcularda CK’nin referans aralığın biraz üzerinde olması mümkündür.
⸻
CK yüksekliği olduğunda neler yapılmalı?
Uzmanların önerileri:
• yorucu egzersizi geçici olarak bırakın
• bol sıvı tüketin
• doktor önerisi olmadan kas gevşetici ve ağrı kesici kullanmayın
• kullandığınız ilaçları hekiminizle paylaşın (özellikle kolesterol ilaçları)
• tiroit ve böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekebilir
CK’nin çok yüksek olduğu durumlarda kas yıkımı böbreklere zarar verebileceği için acil tıbbi değerlendirme önemlidir.
⸻
Hangi belirtiler acil uyarıdır?
Şu şikayetler varsa gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır:
• koyu renkli (çay rengi) idrar
• yaygın kas ağrısı ve sertlik
• şiddetli halsizlik
• nefes darlığı
• göğüs ağrısı
• ani kas güçsüzlüğü
Bu tablo, yaygın kas yıkımı veya kalp kası hasarının habercisi olabilir.
⸻
Son söz
Kreatin kinaz yüksekliği veya düşüklüğü tek başına tanı değildir. Değerlerin, klinik muayene, EKG, troponin ve diğer laboratuvar testleriyle birlikte değerlendirilmesi gerekir. Özellikle egzersiz ve ilaç kullanım öyküsü doğru yorum için kritik öneme sahiptir.