eGFR nedir?
eGFR (estimated Glomerular Filtration Rate) böbreklerin bir dakikada süzdüğü kan miktarını tahmini olarak hesaplayan değerdir.
Genellikle şu parametrelere dayanarak hesaplanır:
• kreatinin düzeyi
• yaş
• cinsiyet
• bazen ırk ve vücut ağırlığı
Bu değer, kronik böbrek hastalığının tanı ve takibinde altın standart göstergelerden biri olarak kullanılır.
⸻
eGFR düşüklüğü ne anlama gelir?
eGFR’nin düşük olması, böbreklerin süzme fonksiyonunda azalma olduğunu düşündürür. En sık nedenler:
• kronik böbrek hastalığı
• diyabet ve hipertansiyona bağlı böbrek hasarı
• uzun süreli ağrı kesici kullanımı
• glomerülonefrit gibi böbrek iltihapları
• polikistik böbrek hastalığı
• yaşlanmaya bağlı fonksiyon azalması
Akut durumlarda ise:
• susuz kalma
• ağır enfeksiyonlar
• idrar yolu tıkanıklıkları
geçici eGFR düşüşüne yol açabilir.
eGFR’nin tek ölçümü ile kesin tanı konmaz; değer en az 3 ay boyunca düşük seyrederse kronik böbrek hastalığı düşünülebilir.
⸻
eGFR değerleri nasıl sınıflandırılır?
Genel kabul gören evreleme şu şekildedir:
• ≥ 90 ml/dk: Normal ya da yüksek (diğer bulgularla değerlendirilir)
• 60–89: Hafif azalma
• 45–59: Evre 3A
• 30–44: Evre 3B
• 15–29: Evre 4
• < 15: Evre 5 (son dönem böbrek yetmezliği)
Bu evreleme bireysel hastaya göre yorumlanır; tek başına rakamla karar verilmez.
⸻
eGFR yüksekliği olur mu?
eGFR, esas olarak düşüklük üzerinden değerlendirilir.
Bununla birlikte bazı durumlarda “normalden yüksek” hesaplanmış görünebilir:
• çok düşük kas kütlesi
• gebelik
• yoğun sıvı yüklemesi
• laboratuvar ve formül farklılıkları
Bu nedenle eGFR her zaman kreatinin ve klinik bulgularla birlikte değerlendirilmelidir.
⸻
eGFR düşükse neler yapılmalı?
Uzmanların temel önerileri:
• kan basıncı ve kan şekeri kontrolü
• tuz tüketiminin kısıtlanması
• sigaranın bırakılması
• gereksiz ağrı kesici ve bitkisel ürünlerden kaçınma
• düzenli nefroloji/dahiliye takibi
• yeterli sıvı alımı (doktorun önerdiği ölçüde)
Doktor önerisi olmadan diyet ve ilaçlarda radikal değişiklik yapılması önerilmez.
⸻
Hangi belirtiler uyarıcıdır?
Şu belirtiler varsa gecikmeden sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir:
• bacaklarda ve yüzde şişlik
• idrar miktarında azalma
• köpüklü idrar
• nefes darlığı
• şiddetli yorgunluk ve bulantı
• göğüs ve sırt ağrısı
Bu bulgular böbrek fonksiyonlarında ciddi bozulmaya işaret edebilir.
⸻
Son söz
eGFR, böbrek sağlığı için bir “erken uyarı alarmı” gibi çalışır.
Değerin düzenli takibi, sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve zamanında tıbbi destekle böbrek hastalıklarının ilerlemesini yavaşlatmak çoğu zaman mümkündür.