ALT yüksekliği, çoğunlukla karaciğer hasarına işaret ederken; düşüklük genellikle klinik açıdan daha nadir görülüyor ve farklı durumlarla ilişkili olabiliyor.
ALT (Alanin Aminotransferaz) nedir?
ALT, başlıca karaciğer hücrelerinde bulunan bir enzimdir. Karaciğer hücreleri zarar gördüğünde bu enzim kana karışır ve kanda ölçülen değeri yükselir. Bu nedenle ALT:
• hepatit
• yağlı karaciğer
• ilaç ve toksin hasarı
gibi durumlarda önemli bir belirteç olarak kullanılır.
Tek başına tanı koydurmaz; diğer karaciğer testleri ve klinik muayene ile birlikte değerlendirilir.
ALT yüksekliği ne anlama gelir?
ALT yüksekliği en sık şu nedenlerle görülür:
• alkolik veya alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması
• viral hepatitler (Hepatit B, Hepatit C vb.)
• ilaçlara bağlı karaciğer hasarı
• obezite ve insülin direnci
• alkol kullanımı
• zehirlenmeler ve toksin maruziyeti
Daha nadiren:
• safra yolu hastalıkları
• otoimmün hepatit
• Wilson hastalığı
• kas hastalıkları
ALT yüksekliğine eşlik edebilir.
Özellikle sarılık, koyu idrar, sağ üst karın ağrısı, iştahsızlık ve aşırı yorgunluk gibi belirtiler varsa acil değerlendirme önemlidir.
ALT düşüklüğü ne anlama gelir?
ALT düşüklüğü genellikle klinik açıdan yüksek kadar önemli değildir ve şu durumlarda görülebilir:
• ileri derecede B6 vitamini eksikliği
• aşırı zayıflık ve malnütrisyon
• ileri karaciğer yetmezliği evreleri
• bazı genetik enzim eksiklikleri
ALT’nin düşük olması çoğu kişide tek başına hastalık göstergesi değildir; hekimin değerlendirmesi esastır.
Normal ALT değeri nedir?
Referans aralığı laboratuvara göre değişebilir ancak yetişkinler için genellikle:
• 10–40 IU/L erkek
• 7–35 IU/L kadın
aralığında kabul edilir.
Normal değer aralığı kullanılan yönteme göre değişebileceğinden sonuç kağıdındaki referans aralığa bakmak gerekir.
ALT yüksekliğinde neler yapılmalı?
Uzmanların önerileri:
• doktor önermedikçe ilaç ve bitkisel ürün kullanmayın
• alkol tüketimini bırakın veya sınırlandırın
• kilo fazlası varsa kontrollü kilo verin
• hepatit taraması gerekebilir
• diğer karaciğer enzimleri (AST, GGT, ALP) ile birlikte değerlendirin
Karaciğer dostu yaşam alışkanlıkları ve düzenli takip büyük önem taşır.
Hangi belirtilerde gecikmeden doktora başvurmalı?
• sararma
• şiddetli karın ağrısı
• koyu renkli idrar
• çabuk yorulma ve iştahsızlık
• açıklanamayan kilo kaybı
Bu şikayetler karaciğer hasarını düşündürebilir.
Son söz
ALT yüksekliği ve düşüklüğü, karaciğer sağlığının önemli bir göstergesi olsa da sonuçlar tek başına hastalık tanısı anlamına gelmez. En doğru değerlendirme, hekim muayenesi ve diğer tetkiklerle birlikte yapılır.